starostwo powiatowe w sochaczewie

Konflikt – dobry czy zły?

 

CZYM JEST KONFLIKT?

Konflikt pojawia się wtedy, gdy 2 lub więcej osób, zależnych od siebie ma odmienne potrzeby lub niemożliwe do pogodzenia interesy. Te potrzeby wzajemnie się wykluczają, a próby ich realizacji wywołują nieporozumienia i napięcia.

W związku z powyższym, że każdy z nas jest inny, ma inne potrzeby i oczekiwania, a jednocześnie jesteśmy istotami społecznymi, żyjącymi wśród innych, konflikty są nieuniknionym, naturalnym, nieodłącznym aspektem naszego życia, szczególnie między osobami, które są sobie szczególnie bliskie i od siebie zależne.

 

W zależności od tego jaki mamy temperament, osobowość, jak bardzo się od siebie różnimy lub jesteśmy do siebie podobni, tak często sytuacja konfliktu będzie nas bezpośrednio dotykać.

 

Ważne jest jednak, aby nie myśleć o konflikcie tylko w kontekście negatywnym. Owszem, często bycie w konflikcie rodzi w nas nieprzyjemne uczucia, napięcie emocjonalne, którego nie lubimy, ale dzięki niemu możemy nabrać dystansu, lepiej poznać siebie i swoje potrzeby, oczyścić negatywne emocje, które nagromadziły w danej relacji. Ponadto gniew pojawiający się w sytuacji konfliktu świadczy również o tym, że tak naprawdę drugiej osobie bardzo zależy na relacji z nami, tylko ma trudność w pogodzeniu wzajemnych potrzeb. W odwrotnym przypadku doszłoby po prostu do zakończenia tej relacji.

 

Jednak, żeby konflikt przyniósł nam pozytywne efekty, ważna jest umiejętność dokonywania autorefleksji oraz znajomość strategii radzenia sobie z konfliktem. Istotne jest również, aby pamięć, że osoba, która stoi często po drugiej stronie konfliktu, nadal jest dla nas tą samą osobą, którą kochamy i na której nam zależy.

 

Najczęstsze przyczyny konfliktów to:

- błędy w komunikacji, złe interpretowanie nadawanych komunikatów, odczytywanie ich przez pryzmat emocji, odmiennych doświadczeń, aktualnego położenia,

- używanie komunikatów generalizujących, etykietujących, utrudniających wprowadzenie zmian typu: ty zawsze, ty nigdy itp.

- osądzanie, krytykowanie, poniżanie, rozkazywanie, używanie gróźb i przemocy,

 - kiedy obydwie ze stron mają wzajemnie wykluczające się potrzeby, niemożliwe do zrealizowania bez pomocy drugiej strony.

- różnice rasowe, kulturowe, płciowe, poglądowe.

- niespójność komunikatów werbalnych i niewerbalnych.

Rodzaje konfliktów:

- interpersonalne lub wewnętrzne,

- konflikty toczące się o dobra materialno - ekonomiczne (pieniądze, tereny, rzeczy materialne) lub o dobra symboliczne (przekonania, władza, prestiż);

- konflikty bierne lub czynne,

 

Detektory konfliktu:

Detektory to objawy, które dość jednoznacznie wskazują na możliwość pojawienia się sporu. Dzięki ich znajomości możemy dosyć wcześnie wykryć początki konfliktu, co pozwoli zapobiec nam jego eskalacji.

Do takich objawów należą:

- unikanie bezpośredniego kontaktu z partnerem, izolowanie się od niego,

- negowanie i niezgadzanie się na wszystkie plany i propozycje wysuwane przez partnera, uparte trzymanie się swojego zdania, atakowanie partnera w jego obronie,
- ironiczne traktowanie partnera, lekceważenie jego poglądów i wysuwanych propozycji działania,

- atakowanie przewidywanych działań partnera,

- podkreślanie różnic i odrębności we wzajemnych relacjach,

- zarzucanie drugiej osobie nieczystych intencji, złej woli,

- przejawianie nieufności oraz gotowości do zachowań obronnych w kontakcie z partnerem,

- okazywanie braku tolerancji dla drobnych błędów popełnianych przez partnera, złośliwe komentowanie jego poczynań, brak cierpliwości i drażliwość we wzajemnych relacjach,

 - ograniczenie swobody działania partnera.

 

Fazy konfliktu:

Nie jest tak, że są one wyraźne i rozgraniczone, często łączą się ze sobą, ale ogólnie można wyróżnić następujące fazy:

 

FAZA I – mamy poczucie, że coś się niedobrego dzieje się w naszej relacji, pojawiają się drobne napięcia, tutaj widoczne są wyżej opisane detektory konfliktu.

FAZA II - wzajemna wrogość - jest to okres wzajemnych zarzutów, negatywnych uwag oraz ocen, ilość detektorów i ich intensywność wzrasta.

 

FAZA III - kulminacja - czas kiedy następuje rozładowanie narastającego napięcia,  jest to faza krótka, ale bardzo intensywna pod kątem negatywnych emocji takich jak: złość, wrogość, nienawiść. Zdarza się, że dochodzi tu do agresji. Strony są w takim napięciu, że nie docierają do nich żadne argumenty. W związku z tym, że człowiek w naturalny sposób dąży do uspokojenia, faza ta choć burzliwa, nie trwa zbyt długo.

 

FAZA IV – wyciszanie, uspokojenie – jest to moment kiedy próbujemy znaleźć rozwiązanie problemu, spokojnie, bez emocji o nim porozmawiać.

 

FAZA V - porozumienie - faza ta pozwala na skonfrontowanie stanowisk, rozpatrzenie wzajemnych interesów, co umożliwia współdziałanie.

 

Jeśli obydwu stronom na sobie zależy, to będą potrafiły dojść do fazy porozumienia i ustalenia rozsądnego rozwiązania. Jeśli jednak jest inaczej to relacja może się rozpaść w fazie kulminacji.

 

Sposoby radzenia sobie z konfliktem.

 

Działania podejmowane przez ludzi w sytuacji konfliktu zależą w dużej mierze od ich cech osobowościowych, tempera mentalnych, od tego, jak ważny jest dla nich przedmiot konfliktu oraz znanych i preferowanych sposobów radzenia sobie z nim. Analiza własnego stylu radzenia sobie z konfliktem jest bardzo ważna, szczególnie na początku procesu rozwiązywania konfliktu.

Cztery nieprzydatne zachowania w sytuacji konfliktowej to:

- krytyka (ogólne ocenianie osoby  na podstawie zachowania),

- obrona (pokazywanie, że druga osoba również popełnia zachowanie o które oskarża ciebie, pomniejszanie negatywnych efektów własnego zachowania, szukanie usprawiedliwień i wymówek ),

- unikanie (niepodejmowanie rozmowy, schodzenie na inne tematy, lekceważenie konfliktu),

- pogarda (dawanie do zrozumienia, że druga osoba jest mniej wartościowa od ciebie).

 

W literaturze na ten temat wyróżnia się zasadniczo pięć stylów działania:

1. UNIKANIE – udawanie, że konfliktu nie ma, ignorowanie go, unikanie konfrontacji, znalezienia rozwiązań, podkreślanie, że nic złego się nie dzieje, czasem wręcz fizyczne wycofywanie się z miejsca konfliktu. Styl ten preferują osoby, które nie radzą sobie z napięciem emocjonalnym związanym z konfliktem, uważają, że jest to coś złego, wolą się wycofać z konfliktu niż go rozwiązać.

Nie jest to najlepsza strategia, bo najczęściej prowadzi do nawarstwiania się negatywnych emocji. Jednak czasem ma sens, jeśli przedmiot konfliktu jest bardzo błahy, mało istotny lub z drugiej strony, gdy jest niewielka, nikła szansa na jego rozwiązanie.

 

2. ŁAGODZENIE – rezygnacja ze swojego stanowiska na rzecz interesu strony przeciwnej, często podejmowana z uwagi na obawę przed utratą dobrych stosunków z drugą osobą i osamotnieniem. Pozwala ono na zakończenie konfliktu, choć niestety często wiąże się z poczuciem przegranej, co może doprowadzić do konfrontacji w innym obszarze lub przeniesienia konfliktu do innej relacji. Jest natomiast dobrym stylem radzenia sobie, kiedy doszliśmy do przekonania, że byliśmy w błędzie co do naszego stanowiska lub kiedy przedmiot sporu jest mało istotny dla nas, ale bardzo ważny dla drugiej strony lub też w sytuacji, kiedy partner ma nad nami zdecydowaną przewagę, a my potencjalne zyski i korzystniejsze porozumienie lokujemy gdzie indziej lub w późniejszym czasie.

 

3. KONKURENCJA, RYWALIZACJA – traktowanie konfliktu jak gry, którą trzeba wygrać, gdzie nie można odpuścić swoje stanowiska. Często zdarza się, że strony posuwają się do nieuczciwych zagrań, byle tyle za wszelką cenę osiągnąć wygraną (sukces). Takie podejście uniemożliwia osiągnięcie rozwiązania korzystnego dla obydwu stron, zawsze ktoś jest przegrany. Jest natomiast korzystna w sytuacjach krytycznych, kiedy szybko trzeba podjąć jakąś jedną, konkretną decyzję i nie ma czasu na dyskusję.

 

4. KOMPROMIS – poszukiwanie rozwiązań, które pozwolą w pewnym stopniu zaspokoić oczekiwania obydwu stron, każda ze stron coś straci, ale też coś zyska. Wymaga wzajemnego zrozumienia, by trochę ustąpić ze swojego stanowiska i zgodzić się na proponowane rozwiązania. Jest to dobra, ale tymczasowa strategia. Pozwala na pewien czas zawiesić konflikt, umożliwić dalszą współprace. Niestety często, nadal pozostawia obie strony z poczuciem, że wypracowane rozwiązanie nie jest dla nich satysfakcjonujące.

 

5. KOOPERACJA - sposób, który wiąże się z wolą zaakceptowania celów drugiej strony konfliktu, przy jednoczesnym nie rezygnowaniu z własnych. Wynika z założenia, że zawsze można znaleźć rozwiązanie, które usatysfakcjonuje obie strony konfliktu, tylko trzeba go poszukać. Wymaga od partnerów dotarcia do istoty własnych potrzeb, tak żeby wypracować rozwiązania korzystne i zadowalające obydwie strony w maksymalnie możliwym stopniu.

 

Jest to najbardziej efektywny styl reagowania na konflikt, ponieważ w największym stopniu pozwala na jego długofalowe rozwiązanie. Dzięki niemu dochodzi do odkrycia prawdziwych, często głęboko ukrytych przyczyn sporu, którymi może być np. błędna komunikacja lub brak znajomości wzajemnych potrzeb.

Składa się z czterech podstawowych etapów:

1. Zdefiniowanie problemu – jasne, rzetelne określenie, gdzie leży źródło sporu, jaka jest jego przyczyna, bez wzajemnego oskarżania się i obwiniania. Wymaga dotarcia do wzajemnych, często ukrytych potrzeb, które mają wpływ na nasze stanowisko. Często z uwagi na duże zaangażowanie emocjonalne stron, etap ten wymaga wsparcia osoby trzeciej. Osoba ta musi być bezstronna, tak aby umożliwić stronom wzajemne wypowiedzenie się i pomóc im dojrzeć wszystkie aspekty konfliktu. Taką osobą zajmującą się tym profesjonalnie jest mediator rodzinny. W sytuacji poważnych konfliktów, o dużym zasięgu np. w przypadku rozwodu, może on przynieść nieocenioną pomoc i umożliwić rozwiązanie sporu, znalezienie korzystnych dla stron rozwiązań, bez konieczności wchodzenia na salę sądową.
2. Generowanie alternatywnych rozwiązań – należy wypracować listę wszystkich możliwych rozwiązań. Ważne, żeby w fazie generowania alternatyw nie poddawać ich ocenie, nie krytykować, zanim lista nie zostanie zamknięta. Czasem pomysły, które na początku wydają się zupełnie bezsensowne i nierealne, mogą przyczynić się do znalezienia innych, które będą przydatne.
3. Wybór najlepszego rozwiązania – każde z rozwiązań musi zostać poddane analizie pod kątem możliwych dla obu stron korzyści i strat. Po dokładnej analizie plusów i minusów każdej z możliwości, strony wzajemnie decydują o wyborze najlepszej propozycji.
4. Wprowadzenie wybranego rozwiązania w czyn i kontrola jego rezultatów – należy określić czas realizacji wybranego rozwiązania i śledzić przebieg wykonania. W razie potrzeby, jeśli wybrana opcja nie prowadzi do oczekiwanych rezultatów, trzeba wybrać inne rozwiązanie. Ważne, żeby wcześniej nie ograniczać się tylko do jednej możliwości rozwiązania problemu.

 

Podsumowanie:

Podsumowując: jeśli jesteśmy w sytuacji konfliktu spróbujmy odsunąć na bok towarzyszące mu negatywne emocje i wspólnie podjąć się znalezienia rozwiązania satysfakcjonującego obie strony. Potraktujmy konflikt jako okazję do przyjrzenia się wzajemnej relacji, zrewidowania jej, wypracowania nowych, lepszych sposobów komunikacji, poszerzenia wiedzy na temat potrzeb własnych i partnera, wyjścia poza utarte, stare, być może już nieprzydatne schematy. Szukając możliwych rozwiązań postarajmy się robić to tak długo, aż obydwie strony będą w pełni usatysfakcjonowane, pozwoli na wzmocnienie więzi między partnerami. W razie potrzeby skorzystajmy z pomocy profesjonalnego mediatora lub zaufanej, bezstronnej osoby trzeciej. Lepszy jest konflikt dłużej trwający, ale dobrze rozwiązany niż konflikt zamknięty w pośpiechu, który na pewno przypomni o sobie za jakiś czas i wybuchnie z większą eskalacją.

Konflikt może zatem wbrew pozorom przynieść nam wiele dobrego, może z jednej strony umocnić nasze wzajemne więzi lub z drugiej doprowadzić do zakończenia destruktywnej relacji. Ważne, żeby się go nie bać i stawić mu czoła z pozytywnym nastawieniem, że gdzieś na końcu czeka na nas właściwe rozwiązanie.

Z życzeniami udanego, konstruktywnego rozwiązywania przydarzających się w życiu codziennym konfliktów…

psycholog – Beata Krajewska