starostwo powiatowe w sochaczewie

JĄKANIE – OBJAWY, DIAGNOZA, LECZENIE 

Należy różnicować rozwojową niepłynność mówienia ( 5r.ż słabnie) od jąkania wczesnodziecięcego ( 5r.ż nasila się). W obu przypadkach symptomy pojawiają się przeważnie około 3 r.ż. Momentem krytycznym w rozwoju niepłynności mówienia jest pojawienie się przeciągania i blokowania. Rodzice twierdzą, że dawniej ich dziecko jąkało się, a teraz jedynie się zacina. Tymczasem jest akurat odwrotnie: jąkanie nasiliło się, a nie osłabło.

Jąkanie występuje u 1-3% populacji, kilkakrotnie częściej u mężczyzn, niż kobiet. To zaburzenie neuromięśniowe, którego podstawowym elementem są minimalne opóźnienia i przerwanie koordynacji czasowej ruchów artykulacyjnych. Reakcją na te opóźnienia jest przeciąganie i automatyczne powtarzanie części słów- niepłynność pierwotna.

W wyniku walki z niepłynnością pierwotną pojawiają się „reakcje unikania” – dźwięki wtrącone, powtarzanie wyrazów, zmiany tempa – niepłynność wtórna.

Niepłynność spastyczna- nadmierne skurcze mięśni aparatu mowy.

Niepłynność niespastyczna – której nie towarzyszą takie skurcze.

 

Trzy okresy krytyczne w rozwoju jąkania: 90% występuje przed ukończeniem 7r.ż.

- wiek przedszkolny 

- rozpoczęcie nauki szkolnej - - większe wymagania językowe i stres komunikacyjny.

- okres dojrzewania – ma związek z dojrzewaniem emocjonalnym i płciowym

 

Okresy jąkania:

- okres jąkania artykulacyjnego – przeważnie przypada na wiek przedszkolny,- pierwotny

- okres jąkania artykulacyjno-oddechowego – zaburzenia oddychania,- wtórny

- okres jąkania artykulacyjno- oddechowo-fonacyjnego – wtórny.

 

O jego specyfice decyduje wiele czynników:

 

- czynniki lingwistyczne – rodzaje niepłynności mówienia, długość wypowiedzi, struktura gramatyczne, lokalizacja niepłynności.

- czynniki psychologiczne – obraz siebie, lęk, frustracja, stres, poczucie wartości,

- czynniki fizjologiczne – dziedziczność, asymetria mózgu, dyskoordynacja, skurcze, współruchy, objawy wegetatywne,

- czynniki socjologiczne – sytuacje komunikacyjne, bariery komunikacyjne, komunikacja werbalna i niewerbalna.

 

W rozwoju jąkania bardzo ważne znaczenie mają:

-  współruchy – mimowolny, zbędny ruch ( odwracanie głowy, zaciskanie powiek, wysuwanie języka, drżenie podbródka, zaciskanie palców.

- objawy wegetatywne – czerwienienie, blednięcie, kołatanie serca, mrowienie, uczucie zimna w dłoniach lub stopach.

 

Fazy jąkania:

-  faza jąkania klonicznego – objaw: powtarzanie głosek lub sylab

-  faza jąkania tonicznego  - objaw: przeciąganie lub blokowanie

-  faza jąkania kloniczno-tonicznego – objaw: powtarzanie, przeciąganie i blokowanie.

 

Objawy niepłynności mówienia:

- powtarzanie głosek, sylab, wyrazów, fraz,

- przeciąganie,

- blokowanie, pauzowanie,

- embolofazje – zbędne wtręty,

- poprawianie,

- tachylalia – zbyt szybkie tempo mówienia,

- bradylalia – zbyt wolne tempo mówienia,

- dysrytmia – nieregularne tempo mówienia,

 

DIAGNOZA JĄKANIA

 

Obejmuje kilka etapów:

1) opis objawów,

2) ustalenie przyczyn – etiologia,

3) diagnoza różnicowa – odróżnienie jąkania od innych zaburzeń płynności mówienia,

4) wyjaśnienie mechanizmów jąkania,

5) rokowania – przewidywanie rozwoju. Są inne w każdym przypadku. Czynniki decydujące o pomyślności terapii to:

- wiek( małe dzieci rokują lepiej niż osoby dorosłe),

- dziedziczność ( zawsze źle rokuje- chodzi tu również o słabsze predyspozycje językowe,

- zaawansowanie

- rodzaj – jąkanie fonacyjne gorzej rokuje niż oddechowo-artykulacyjne, z uwagi na brak wiedzy na temat patomechanizmów jąkania fonacyjnego,

- sprawność językowa – niedostateczne władanie językiem ojczystym sprawia, że jąkający mówi mało, co kamufluje niepłynność mówienia.

- cechy- źle rokuje połączenie wysokiej inteligencji i wrażliwości,

- pomoc – zwlekanie z terapią, niewłaściwa pomoc, wiara w metody niekonwencjonalne źle rokują.

6) sporządzenie opinii

 

Pełna diagnoza jąkania wymaga czasu i profesjonalizmu. Proces polega na stawianiu hipotez diagnostycznych, które w trakcie terapii weryfikujemy.

 

Doświadczenie wykazuje, że terapia krótkoterminowa, ale intensywna daje lepsze efekty, niż terapia długotrwała i rozłożona w czasie. Najbardziej sprawdzają się dwutygodniowe lub tygodniowe turnusy terapeutyczne, kiedy pracuje się od świtu do nocy. Spotkania raz na dwa tygodnie przez wiele lat przynoszą mniejsze efekty.

 

Metody terapeutyczne w jąkaniu m.in.:

1)    Echo – korektor mowy, bądź cyfrowy korektor mowy ( należy wyjaśnić, że naturalne echo obserwuje się podczas mówienia nad otwartą studnią. Polega na wyznaczaniu optymalnego opóźnienia echa (jedna dziesiąta sekundy). W tych warunkach poziom jąkania ulega istotnemu zmniejszeniu, a prędkośc mówienia jest naturalna.

2)    Pogłosowy korektor mowy ( naturalny pogłos uzyskamy podczas mówienia nad pustym, dużym naczyniem np. blaszane wiadro). Polega na opóźnieniu optymalnego czasu trwania pogłosu (1 sekunda). Taki sam efekt jak przy echo.

3)    Mowa skandowana – spowolniona, rytmizowana za pomocą umownego ruchu np. stukaniem palcami w udo. Mało naturalna.

4)    Metoda Van Ripera – wykorzystuje technikę paradoksu – świadome zwiększenie niepłynności mówienia w pierwszej fazie terapii. Stawiamy pacjenta w trudnej emocjonalnie sytuacji np. telefonowanie do nieznajomych osób-  nasilamy niepłynność i znosimy upokorzenie.

Założenia:

- ma się wyjąkać i pozbyć lęku przed ośmieszeniem. Dzięki temu uzyska stopniowo poczucie luzu w komunikacji interpersonalnej, a wypowiedzi staną się spontaniczne.

- próbuje nauczyć płynnego jąkania, to znaczy niepłynności delikatnej i bezwysiłkowej.

 

Przygotowała: neurologopeda - Ewelina Daniłowicz