starostwo powiatowe w sochaczewie

Inteligencja emocjonalna w codziennym życiu - przegląd najpopularniejszych koncpecji naukowych

Termin inteligencja emocjonalna pojawił się w psychologii stosunkowo niedawno. Po raz pierwszy termin inteligencja emocjonalna został precyzyjnie wyjaśniony się w roku 1990 w pracy Salovey'a i Mayera. Swoją popularność zawdzięcza jednak innemu amerykańskiemu psychologowi – Danielowi Golemanowi,  który w roku 1995 wydał książkę zawierającą jego autorską koncepcję inteligencji emocjonalnej, a także opisał sposób na jej rozwinięcie.  Swój sukces zawdzięcza temu iż inteligencja akademicka nie jest w stanie opisać wszystkich aspektów ludzkiego życia. „Posunęliśmy się zbyt daleko w podkreślaniu wartości znaczenia tego, co czysto racjonalne i co mierzy iloraz inteligencji w ludzkim życiu. Bez względu na to, czy to dobrze czy źle, inteligencja może okazać się bezużyteczna, kiedy ogarną nas silne emocje” (Goleman, 2007). Teoria inteligencji emocjonalnej już na początku swego istnienia zdobyła dużą popularność, czego dowodem jest ogromna ilość prac naukowych i nie tylko podejmujących tą tematykę.

Teoria Daniela Golemana

Model stworzony przez Daniela Golemana jest modelem mieszanym i  obejmuje czynniki takie jak: rozumienie własnych emocji; zarządzanie emocjami, samomotywacja, rozpoznawanie emocji u innych, utrzymywanie relacji międzyludzkich. Jak mówi sam autor, inteligencje emocjonalną można określić jako charakter, a dokładniej są to zdolności rozpoznawania przez nas naszych własnych uczuć i uczuć innych, zdolności motywowania się i kierowania emocjami zarówno naszymi jak i osób, z którymi łączą nas jakieś więzi (Smieja, Orzechowski, 2008). Goleman w swej teorii zwraca uwagę na to, iż bardzo ważnym elementem jest systematyczne rozwijanie swoich umiejętności z wiązanych z rozpoznawaniem i kierowaniem emocjami. Wskazuje na ogromną rolę szkoły w kształceniu emocjonalnym dzieci i młodzieży, które może pomóc im w osiąganiu życiowych sukcesów (Goleman, 2007). Autor zwraca też uwagę na zagrożenia jakie niesie ze sobą zaniedbywanie inteligencji emocjonalnej. Według Golemana może to prowadzić do negatywnych skutków dla naszego zdrowia, jak np. depresja, a także do skłonności do popadania w uzależnienia (Goleman, 2007). Pomimo ogromniej popularności teorii wykreowanej przez Daniela Golemana, często spotyka się ona z krytyką fachowców, którzy zarzucają jej brak należytej naukowości.    

Koncepcja Reuvena Bar-Ona

 Kolejnym popularnym modelem inteligencji emocjonalnej jest model Bar – Ona. Opisuje on pięć zespołów cech, które odgrywają ważna rolę, a także pomagają efektywnie zrozumieć siebie i innych oraz radzić sobie z codziennym życiem: zdolności intra personalne, umiejętności, obszary adaptacyjne, zarządzanie stresem oraz ogólny nastrój (Śmieja, Orzechowski, 2008). Teoria ta opisuje pewne zdolności poznawcze, uzupełniane cechami osobowości, które mogą towarzyszyć inteligencji emocjonalnej. „Inteligencja emocjonalna to szereg niepoznawczych zdolności, kompetencji i umiejętności, które wpływają na zdolność do sprawnego radzenia sobie z naciskami i wymogami środowiskowymi”. Podstawą tej teorii jest przede wszystkim samoświadomość, zrozumienie własnych zalet i wad, umiejętność wyrażania własnych uczuć i myśli. Według autora teorii inteligencja emocjonalna odgrywa ważną rolę w relacjach interpersonalnych, gdyż pozwala nam odczytywać trafnie cudze stany emocjonalne. Dzięki temu jesteśmy w stanie dostosować nasze zachowanie odpowiednio do sytuacji, a także budować skuteczniejsze i trwalsze relacje z innymi. Zrozumienie własnych uczuć pomaga nam też w radzeniu sobie z różnymi trudnymi sytuacjami dnia codziennego. Żeby jednak osiągać sukcesy należy dobrze radzić sobie z własnymi emocjami, sprawić by pracowały na naszą korzyść. W tym celu powinniśmy być nastawieni pozytywnie i optymistycznie, ważną role odgrywa też automotywacja (Śmieja, Orzechowski, 2008).      

Model Saloveya i Mayera

Model inteligencji emocjonalnej Saloveya i Mayera różni się od większości modeli inteligencji emocjonalnej tym, że definiując inteligencję emocjonalną nie odnosi się do żadnych charakterystyk osobowościowych. Autorzy ograniczyli się wyłącznie do umiejętności. Mayer i Salovey określają inteligencje emocjonalną jako:

• zdolność spostrzegania, oceny wyrażania emocji w trafny i przystosowawczy sposób; Postrzeganie emocji w prawidłowy sposób jest podstawową cechą inteligencji emocjonalnej. Osoby trafnie odczytujące emocje innych są czulsze na wszelkie sposoby fałszowania ich. Umiejętność odczytywania emocji determinuje też własne zdolności w wyrażaniu emocji, a także pomaga udoskonalać przyszłe zachowania i sądy.  
• zdolność rozumienia emocji i wiedzę o nich;

Osoba inteligentna emocjonalnie potrafi trafnie odczytywać wagę sytuacji biorąc pod uwagę emocje innych i sposoby ich wyrażania.

• zdolność docierania do i/lub wzbudzania emocji które wspomagają aktywność poznaczą;

Ten element modelu inteligencji emocjonalnej zwraca uwagę na istotność emocji w postrzeganiu świata i różnych sytuacji życiowych, jak również nadawaniu tymże sytuacjom odpowiedniego znaczenia.

• zdolność kontrolowania emocji własnych i innych ludzi;

Umiejętność ta pozwala monitorować i kontrolować swoje stany emocjonalne, a także wykorzystywać je w celu osiągnięcia pożądanego  przez siebie efektu (Śmieja, Orzechowski, 2008).

Według autorów u osób inteligentnych emocjonalnie zdolność spostrzegania emocji nie ogranicza się tylko do emocji podstawowych, ale pozwala na percepcje emocji wtórnych, złożonych, odróżnienie emocji fałszywych od prawdziwych, wyrażenie swoich emocji w sposób zrozumiały dla innych , odbieranie emocji nie tylko przez gesty i mimikę, ale również inne formy, np. literaturę lub sztukę. John Mayer wyróżnia też trzy typy osób ze względu na ich reakcje emocjonalne i sposób postrzegania emocji (Goleman, 2007):

• ludzie świadomi swych uczuć;

Są to ludzie posiadający dużą świadomość własnych uczuć. Umiejętność postrzegania własnych emocji pomaga im cieszyć się lepszym zdrowiem, są to też na ogól osoby bardziej pewne siebie i niezależne. Dzięki dużej świadomości własnych stanów łatwiej jest im kierować swymi emocjami.

• ludzie dający się ogarnąć emocjom;

Ludzie Ci często dają się ponieść emocjom. Nie potrafią kontrolować swych stanów emocjonalnych, zdają się być pod ich kontrolą. Osoby takie często zmieniają nastrój, nie potrafiąc zrozumieć czemu tak się dzieje. Takie niekontrolowanie własnych uczuć i emocji powoduje, iż osoby te czują się przytłoczone i zrezygnowane, gdyż nie są w stanie panować nad swoim życiem w pełni.

• ludzie akceptujący swoje emocje;

Jest to grupa ludzi, którzy doskonale zdają sobie sprawę z własnych stanów emocjonalnych, jednak nie dążących do tego, by je zmienić. Osoby te akceptują swoje emocje w pełni. Ludzi tych można podzielić na dwie grupy: osoby zwykle mający dobry nastrój, oraz osoby podatne na przypływy złego humoru, które uznają takie stany za coś zupełnie normalnego ( Goleman, 2007);

Przygotował: Kamil Duda