Komunikacja interpersonalna
Komunikacja - łac. communico, communicare oznacza dzielić się, brać udział w czymś.
Komunikacja jest zatem wspólnym dzieleniem się informacjami, wymienianiem ich między odbiorcą i nadawcą za pośrednictwem jakiegoś kanału. Zdolność komunikowania się sprawia, że człowiek jest istotą społeczną.
Elementy procesu komunikowania:
Jak dowodzą badania na temat komunikacji interpersonalnej poszczególne kanały przekazu informacji mają zróżnicowany wpływ na kształtowanie ogólnej oceny wypowiedzi. I tak treść wyrażona poprzez:
- słowa wpływa jedynie w 7%,
- przekaz zawarty w tonie głosu decyduje w 38%,
- przekaz zawarty w mimice twarzy decyduje w 55%.
Wyróżniamy przede wszystkim 2 rodzaje komunikacji: werbalną i niewerbalną.
- Komunikacja werbalna to komunikacja wyrażana za pomocą słów: mówionych, pisanych.
- Komunikacja niewerbalna może wyrażać się przez:
o Sposób, w jaki tworzymy otoczenie fizyczne, w którym żyjemy: dom, praca, samochód, rodzina, przyjaciele.
o Sposób w jaki się poruszamy, wykonujemy różne czynności.
o Napięcie lub rozluźnienie w całym ciele.
o Ton głosu, natężenie i intonacja (mówienie chłodne, ciepłe, monotonne, dynamiczne, oschłe, ostre, łagodne, ciche, głośne, łagodne, spokojne lub nerwowe.
o Nasz wygląd: twarz, włosy, ciało, odzież i jej kolor, wyrażanie męskości, kobiecości.
o Wyraz twarzy, mimika, gestykulacja.
o Dźwięki paralingwistyczne - ekspresja uczuć poprzez wokalizacje takie jak: mruczenie, posapywanie, mlaskanie, gwizdanie, westchnienia.
o Odległość, w jakiej stajemy od siebie, bliskość, dotyk, kontakt fizyczny.
Bardzo źle na komunikację wpływa niezgodność komunikatu przekazywanego werbalnie z komunikacją niewerbalną.
Dzięki komunikacji możemy porozumiewać się z innymi, przekazywać im nasze odczucia, myśli, przekonania, potrzeby, dzielić się tym, co dla nas ważne i istotne. Bez komunikacji niemożliwe byłoby życie w społeczności.
Mówiąc fachowo komunikacja spełnia następujące funkcje:
Najbardziej widoczną barierą w komunikowaniu się są różnice kulturowe, język czyli kod, którym się posługujemy oraz czynniki zewnętrzne takie jak hałas, szum, powodujące dezorganizację i niemożność zrozumienia drugiej osoby. Te zakłócenia są widoczne, ewidentne i dla każdego zrozumiałe. Jednak to nie one są najczęstszą przyczyną konfliktów i nieporozumień w komunikacji.
Trudności, które najczęściej wywołują nieporozumienia między ludźmi są niestety o wiele bardziej subtelne i często trzeba dużej autorefleksji, żeby spojrzeć z szerszej perspektywy i zrozumieć, czemu mimo wspólnych chęci nie możemy się dogadać, czemu małżonkowie lub rodzic z dzieckiem kłócą się, choć obydwie strony się kochają i chcą wspólnego dobra.
Do czynników zakłócających komunikację należą:
- zakłócenia emocjonalne czyli stan emocjonalny, w którym aktualnie jesteśmy. Ten sam błahy komunikat, który nie wzbudzi naszych emocji, kiedy jesteśmy szczęśliwi i pozytywnie nastawieni do świata, może wzbudzić w nas złość, kiedy mamy zdecydowanie gorszy dzień. Często zdarza się, że rodzic, który wrócił zmęczony i poirytowany z pracy, zdenerwuje się na prośbę dziecka o wspólną zabawę, podczas gdy w czasie wolnym, to samo zdanie, wzbudzi w nim bardzo pozytywne emocje,
- negatywne nastawienie na nadawcę, brak akceptacji odbiorcy – jeśli kogoś nie lubimy, nie akceptujemy, z góry odbierzemy jego komunikat jak wrogi, podczas gdy ten sam komunikat z ust osoby lubianej będzie przez nas odebrany pozytywnie,
- brak zaufania do drugiej osoby sprawi, że będziemy z dużą ostrożnością odbierać komunikaty tej osoby, co niekorzystnie wpłynie na daną relację,
- nie rozdzielanie osoby od jej zachowania – inaczej odbierzemy ten sam komunikat od osoby, która aktualnie jest w stanie zdenerwowania, a inaczej kiedy powie to samo, ale w pogodnym nastroju,
- brak umiejętności efektywnego słuchania – kiedy słuchając nie próbujemy zrozumieć drugiej osoby, wejść w jej stan emocjonalny, tylko skupiamy się na własnych przemyśleniach, uczuciach i przekonaniach,
- nakazywanie, polecanie, moralizowanie, pouczanie, osądzanie, krytykowanie, potępianie, wyśmiewanie, manipulowanie – powoduje niechęć odbiorcy, chęć ucieczki, obrony własnego ja, wywołuje poczucie nierówności, zniechęca do komunikacji w ogóle, niszczy poczucie własnej wartości drugiej osoby,
- etykietowanie, szufladkowanie, klasyfikowanie – powoduje zniekształcenie w odczytywaniu nadawanych przez drugą osobę komunikatów, odczytywanie ich w sposób stereotypowy,
- trudności wynikające z błędnego interpretowania faktów lub uogólniania,
- poczucie wyższości lub niższości, które powodują fałszywą interpretację kierowanych do nas komunikatów przez pryzmat oceny własnej osoby,
- uciekanie od tematu, obojętność, brak zainteresowania tym, co mówi do nas nadawca, powoduje jego wycofywanie się, zniechęcenie do dalszego podejmowania rozmowy,
- stosowanie sarkazmu lub dowcipkowanie, nieadekwatnie do sytuacji,
- status społeczny i interesowność odbiorcy – powodują zniekształcenie odczytywanego komunikatu przez pryzmat położenia, w którym znajdują się rozmówcy,
- różnice w postrzeganiu rzeczywistości - powodują, że ten sam komunikat znaczy coś zupełnie innego dla dwóch rozmówców, w zależności od tego, czego dana osoba wcześniej doświadczyła, jaką wiedzę ma na dany temat,
- różnice w odczytywaniu komunikatów wynikające z płci,
- niezgodność komunikatów werbalnych i niewerbalnych – występuje wtedy, gdy mimika twarzy, przekazywane przez ciało emocje nie współgrają, z tym co mówi rozmówca, z komunikatami słownymi.
Znajomość tych barier, umiejętność ich rozpoznawania i odczytywania pozwala na uniknięcie fałszywej nadinterpretacji. Błędy i blokady w komunikacji prowadzą bowiem do negatywnych emocji, konfliktów, napięć, wywołują agresję, prowadzą do zamknięcia się w sobie, wycofania z kontaktów, mogą wpływać na obniżenie poczucia własnej wartości, brak akceptacji siebie oraz poczucie niezrozumienia.
W celu uniknięcia trudności komunikacyjnych warto zatem wykorzystywać różne techniki, które umożliwiają właściwe odczytywanie komunikatów.
Podstawy dobrej komunikacji:
Mam nadzieję, że przedstawione tu informacje będą pomocne w budowaniu dobrej komunikacji i we właściwym odczytywaniu wzajemnych komunikatów.
Psycholog: Beata Krajewska