starostwo powiatowe w sochaczewie

Komunikacja interpersonalna

1. Czym jest komunikacja?

Komunikacja - łac. communico, communicare oznacza dzielić się, brać udział w czymś.

Komunikacja jest zatem wspólnym dzieleniem się informacjami, wymienianiem ich między odbiorcą i nadawcą za pośrednictwem jakiegoś kanału. Zdolność komunikowania się sprawia, że człowiek jest istotą społeczną.

Elementy procesu komunikowania:

1. osoby: nadawca - rozpoczyna proces komunikowania, przekazuje informacje i chce osiągnąć przez to jakiś określony cel; odbiorca - odbiera komunikat nadany przez nadawcę
2. komunikat czyli przekazywane informacje, wiadomości
3. informacja zwrotna - feed back, czyli to jak odbiorca przyjął komunikat nadany przez nadawcę
4. środki komunikowania - nośnik informacji, kanał, medium np. komunikujemy się za pomocą słów, gestów itp.

Jak dowodzą badania na temat komunikacji interpersonalnej poszczególne kanały przekazu informacji mają zróżnicowany wpływ na kształtowanie ogólnej oceny wypowiedzi. I tak treść wyrażona poprzez:

- słowa wpływa jedynie w 7%,

- przekaz zawarty w tonie głosu decyduje w 38%, 

- przekaz zawarty w mimice twarzy decyduje w 55%.

5.  kod – czyli np. język, którym się posługujemy. Informacja przekazana przez nadawcę jest zakodowana, przekształcona w symbole; odbiorca ma za zadanie dekodować informację, poddawać komunikat swoistej interpretacji używając przy tym odpowiedniego klucza, tak, aby uzyskać przydatną informację.
6. filtr - szum, wszystko co zakłóca lub uniemożliwia komunikację.
7. kontekst komunikacyjny czyli środowisko, w którym dokonuje się proces przekazu: pomieszczenie, temperatura, wydarzenia wcześniejsze, kolor sali, dźwięki z zewnątrz. Ważny jest także kontekst kulturowy, a więc poznanie odbiorcy, jego pochodzenia, wykształcenia, itd.
8. Rodzaje komunikacji

Wyróżniamy przede wszystkim 2 rodzaje komunikacji: werbalną i niewerbalną.

- Komunikacja werbalna to komunikacja wyrażana za pomocą słów: mówionych, pisanych.

- Komunikacja niewerbalna może wyrażać się przez:

o Sposób, w jaki tworzymy otoczenie fizyczne, w którym żyjemy: dom, praca, samochód, rodzina, przyjaciele.

o Sposób w jaki się poruszamy, wykonujemy różne czynności.

o Napięcie lub rozluźnienie w całym ciele.

o Ton głosu, natężenie i intonacja (mówienie chłodne, ciepłe, monotonne, dynamiczne, oschłe, ostre, łagodne, ciche, głośne, łagodne, spokojne lub nerwowe.

o Nasz wygląd: twarz, włosy, ciało, odzież i jej kolor, wyrażanie męskości, kobiecości.

o Wyraz twarzy, mimika, gestykulacja.

o Dźwięki paralingwistyczne - ekspresja uczuć poprzez wokalizacje takie jak: mruczenie, posapywanie, mlaskanie, gwizdanie, westchnienia.

o Odległość, w jakiej stajemy od siebie, bliskość, dotyk, kontakt fizyczny.

Bardzo źle na komunikację wpływa niezgodność komunikatu przekazywanego werbalnie z komunikacją niewerbalną.

3. Dlaczego komunikacja jest taka ważna?

Dzięki komunikacji możemy porozumiewać się z innymi, przekazywać im nasze odczucia, myśli, przekonania, potrzeby, dzielić się tym, co dla nas ważne i istotne.  Bez komunikacji niemożliwe byłoby życie w społeczności.

Mówiąc fachowo komunikacja spełnia następujące funkcje:

1. informacyjną - przekazywanie i pozyskiwanie informacji w celu podjęcia konkretnych działań, decyzji, osiągnięcia określonych celów.
2. kontrolną - sprawowanie kontroli, wyznaczanie ról społecznych, obowiązków względem siebie i innych.
3. emotywną - umożliwia wyrażanie uczuć, pozwala na ekspresję emocji, daje szansę na zaspokojenie potrzeb psychospołecznych.
4. motywacyjną - zachęca do podejmowania określonych czynności, zmiany zachowań, osiągania celów.

4. Błędy w komunikacji - co sprawia,  że komunikacja się nie udaje, nie wychodzi?

Najbardziej widoczną barierą w komunikowaniu się są różnice kulturowe, język czyli kod, którym się posługujemy oraz czynniki zewnętrzne takie jak hałas, szum, powodujące dezorganizację i niemożność zrozumienia drugiej osoby. Te zakłócenia są widoczne, ewidentne i dla każdego zrozumiałe. Jednak to nie one są najczęstszą przyczyną konfliktów i nieporozumień w komunikacji.

Trudności, które najczęściej wywołują nieporozumienia między ludźmi są niestety o wiele bardziej subtelne i często trzeba dużej autorefleksji, żeby spojrzeć z szerszej perspektywy i zrozumieć, czemu mimo wspólnych chęci nie możemy się dogadać, czemu małżonkowie lub rodzic z dzieckiem kłócą się, choć obydwie strony się kochają i chcą wspólnego dobra.

Do czynników zakłócających komunikację należą:

- zakłócenia emocjonalne czyli stan emocjonalny, w którym aktualnie jesteśmy. Ten sam błahy komunikat, który nie wzbudzi naszych emocji, kiedy jesteśmy szczęśliwi i pozytywnie nastawieni do świata, może wzbudzić w nas złość, kiedy mamy zdecydowanie gorszy dzień. Często zdarza się, że rodzic, który wrócił zmęczony i poirytowany z pracy, zdenerwuje się na prośbę dziecka o wspólną zabawę, podczas gdy w czasie wolnym, to samo zdanie, wzbudzi w nim bardzo pozytywne emocje,

- negatywne nastawienie na nadawcę, brak akceptacji odbiorcy – jeśli kogoś nie lubimy, nie akceptujemy, z góry odbierzemy jego komunikat jak wrogi, podczas gdy ten sam komunikat z ust osoby lubianej będzie przez nas odebrany pozytywnie,

- brak zaufania do drugiej osoby sprawi, że będziemy z dużą ostrożnością odbierać komunikaty tej osoby, co niekorzystnie wpłynie na daną relację,

- nie rozdzielanie osoby od jej zachowania – inaczej odbierzemy ten sam komunikat od osoby, która aktualnie jest w stanie zdenerwowania, a inaczej kiedy powie to samo, ale w pogodnym nastroju,

- brak umiejętności efektywnego słuchania – kiedy słuchając nie próbujemy zrozumieć drugiej osoby, wejść w jej stan emocjonalny, tylko skupiamy się na własnych przemyśleniach, uczuciach i przekonaniach,

- nakazywanie, polecanie, moralizowanie, pouczanie, osądzanie, krytykowanie, potępianie, wyśmiewanie, manipulowanie – powoduje niechęć odbiorcy, chęć ucieczki, obrony własnego ja, wywołuje poczucie nierówności, zniechęca do komunikacji w ogóle, niszczy poczucie własnej wartości drugiej osoby,

- etykietowanie, szufladkowanie, klasyfikowanie – powoduje zniekształcenie w odczytywaniu nadawanych przez drugą osobę komunikatów, odczytywanie ich w sposób stereotypowy,

- trudności wynikające z błędnego interpretowania faktów lub uogólniania,

- poczucie wyższości lub niższości, które powodują fałszywą interpretację kierowanych do nas komunikatów przez pryzmat oceny własnej osoby,

- uciekanie od tematu, obojętność, brak zainteresowania tym, co mówi do nas nadawca, powoduje jego wycofywanie się, zniechęcenie do dalszego podejmowania rozmowy,

- stosowanie sarkazmu lub dowcipkowanie, nieadekwatnie do sytuacji,

- status społeczny i interesowność odbiorcy – powodują zniekształcenie odczytywanego komunikatu przez pryzmat położenia, w którym znajdują się rozmówcy,

- różnice w postrzeganiu rzeczywistości - powodują, że ten sam komunikat znaczy coś zupełnie innego dla dwóch rozmówców, w zależności od tego, czego dana osoba wcześniej doświadczyła, jaką wiedzę ma na dany temat,

- różnice w odczytywaniu komunikatów wynikające z płci,

- niezgodność komunikatów werbalnych i niewerbalnych – występuje wtedy, gdy mimika twarzy, przekazywane przez ciało emocje nie współgrają, z tym co mówi rozmówca, z komunikatami słownymi.

Znajomość tych barier, umiejętność ich rozpoznawania i odczytywania pozwala na uniknięcie fałszywej nadinterpretacji. Błędy i blokady w komunikacji prowadzą bowiem do negatywnych emocji, konfliktów, napięć, wywołują agresję, prowadzą do zamknięcia się w sobie, wycofania z kontaktów, mogą wpływać na obniżenie poczucia własnej wartości, brak akceptacji siebie oraz poczucie niezrozumienia.

W celu uniknięcia trudności komunikacyjnych warto zatem wykorzystywać różne techniki, które umożliwiają właściwe odczytywanie komunikatów.

5. Jak zatem polepszyć komunikację, jak sprawić, żeby była udana?

Podstawy dobrej komunikacji:

1. Najważniejsze to zacząć od poznania siebie, swoich możliwości, osobowości, własnego poziomu intelektualnego, akceptacji siebie.
2. Znalezienie właściwego czasu i miejsca na rozmowę, tak, żeby wyeliminować zbędne zakłócenia.
3.  Stosowanie parafrazy – czyli sprawdzanie czy dobrze coś usłyszeliśmy, zrozumieliśmy np. możemy zacząć od słów: o ile cię dobrze zrozumiałem, to…., a więc twierdzisz, że…. czyli przez to co mówisz, chcesz powiedzieć, że…. i przedstawiamy to jak usłyszeliśmy dany komunikat. Stosowanie parafrazy pozwala uniknąć zbędnej nadinterpretacji oraz doprecyzować o co chodzi w rozmowie.
4. Nie formułowanie przedwczesnych ocen (unikanie etykietowania).
5. Liczenie się z uczuciami drugiej osoby, okazywanie szacunku (aspekt emocjonalny, bezwarunkowa akceptacja drugiej osoby, empatia).
6. Rozwijanie empatii, umiejętności współodczuwania z nadawcą, ale bez uzależniania swojego samopoczucia od jego stanu emocjonalnego. Odzwierciedlanie uczuć i emocji.
7. Aktywne słuchanie – skupienie się na tym, co mówi rozmówca, okazywanie zainteresowania, nie przeszkadzanie mu, nierozpraszanie zbędnymi komunikatami, wysłuchanie do końca, zamiast czekania tylko na swoją kolej.
8. Skupianie się na najważniejszym (nie odchodzenie od tematu). Podążanie za tokiem myślowym rozmówcy.
9. Dbanie o to, by mowa ciała była skorelowana z przekazem werbalnym.
10. Dbanie o kontakt wzrokowy.
11. Unikanie fałszowanie komunikatów, bycie szczerym i autentycznym, co budzi wzajemne zaufanie.
12. Mówienie w pierwszej osobie, używanie komunikatów „ja” zamiast „ty” np. zamiast: „jesteś okropny!” należy powiedzieć „źle się czuję, kiedy zachowujesz się w ten sposób”, zamiast „znów zrobiłeś bałagan”, powiedzieć „złości mnie, kiedy widzę taki bałagan”.
13. Używanie komunikatów konkretnych, bezpośrednich, trzymanie się tematu rozmowy.
14. Bycie otwartym na drugą osobę, na to co chce nam powiedzieć.
15. Unikanie sformułowań etykietujących drugą osobę, typu: ty zawsze, ty nigdy, zawsze jesteś taki, nigdy nie można na ciebie liczyć.

Mam nadzieję, że przedstawione tu informacje będą pomocne w budowaniu dobrej komunikacji i we właściwym odczytywaniu wzajemnych komunikatów.

Psycholog: Beata Krajewska